تعریف دین
مطابق معناى لغوى دین، آن را به هر گونه راه و روشى که براى چگونه زیستن و مسیر حرکت در زندگى برگزیده مى شود اطلاق نمائیم. منظور خاص تر آن است که دین را به اعتقادات و مبادى جهانبینى خاصى اطلاق نمائیم که ارتباط انسان را با ماوراءالطبیعه برقرار مى نماید. از این منظر هر گونه اعتقادى که این ارتباط را برقرار سازد دین نامیده مى شود.
این منظر نیز به دو دیدگاه قابل تقسیم است
۱- دیدگاهى که دین قابل قبول را منحصر به ادیانى میداند که پیروان آنها ضمن اعتقاد به مبادى مربوط به ماوراءالطبیعه به خالق یگانه و واحد نیز معتقد هستند، که نمونه بارز آن ادیان توحیدى هستند.
۲- دیدگاه دیگر مشتمل بر ادیانى است که به شیوه هاى گوناگون اعم از پرستش الهه ها، عناصر طبیعى (زمینى و سماوى)، بت پرستى، و سایر صور شرک ظهور نموده اند.
تعریف هنر
۱- دیدگاهى هر آنچه را که انسان (به خصوص در جامعه اى دینى) با اعتقاد و در جهت انجام وظایف خویش به نحو شایسته اى انجام میدهد هنر مى نامد.
۲- دیدگاهى ایجاد فضا و شکل و صوت و بطور کلى هر اثر لذتبخش را هنر مى شناسد.
۳- دیدگاهى دیگر صرف ایجاد شى ء زیبا را هنر میداند.
۴- دیدگاهى هنر را در برخى مقولات خاص همچون موسیقى، نقاشى، ادبیات، نمایش، مجسمه سازى و معمارى منحصر و محدود مى شمارد.
هنر دینی
از آنجایى که دین به عنوان یک نوع بینش (نگرش ) و جهانبینى مطرح مى شود.و از سوى دیگر هنر نیز واجد مبانى نظرى و فلسفى است و شکل گیرى و معناى آن بر اساس جهان بینى ها و بینشها مى باشد.
بالتّبع دریک جامعه دینى، دین تأثیرات خاص خویش را بر هنر ظاهر نموده وبا اصول و ارزشهاى خاص خود هدایت و جهت دادن به آن را عهده دار میشود.
هنر مرتبط با دین و برخاسته از آن، واجد دو وجه بارز است
هنر قدسى
هنر قدسى هنرى است که مستقیماً و بلاواسطه از ارزشهاى دینى سرچشمه گرفته، و براى آئینهاى دینى مورد استفاده قرار میگیرد.
هنر دینى
در حالى که هنرهاى دینى فراوانى را در هر دینى مى توان سراغ گرفت از جمله موسیقى، معمارى، نقاشى و شعر که براى مقاصد و آئین هاى دینى و تذکر معانى معنوى آنها مورد استفاده قرار میگیرند.
بنابراین رابطه هنر با دین رابطه کالبد با روح است.به این معنا که همواره دین به عنوان راهنما و تغذیه کننده (فکرى ) هنر ایفاى نقش نموده است .
دین و هنر
آیین قدیمی (ودائی) برای پرستش، داشتن محل سرپوشیده را ضروری نمی دانسته.
آیین بودائی به عکس معتقد به حفظ اشیاء و بقایای انسان های مقدس است. به همین جهت وجود محل سرپوشیده و بنا کردن ساختمان را لازم دانسته.
آئین پرستش مردگان که پایه ادیان قدیم مصر است، ساختن اهرام را توجیه می کند، و هم توجیه کننده علت فقدان هنر در سکونت گاه های شخصی است.
خدایان یونان مظهر قدرت های طبیعی هستند از این رو معابد محدود است.
خدای مسیحیت اما خود بی نهایت است و ناگزیر معابد بزرگ می شود. بنای معبد با شهری که بر آن مسلط است آمیخته نمی شود، بلکه غول آسا از دل خانه ها سر بر می کشد و چنان می نماید که انگار درهایش به روی تمام بشریت گشوده است و با برجها و مناره هایش می خواهد در آسمان بالا رود.
یکى از مهمترین زمینه هاى تجلى هنر دینى، ایجاد فضا و مکانى براى عبادت است.
مکان هاى عبادت و یا معابد از دیرباز جلوه گاه بارزترین هنرهاى پیروان ادیان بوده اند ،این هنر کمى نیست که انسان بتواند فضایى به وجود آورد که به عنوان مرکز عالم ارتباط انسان را با خالق خویش به آن گونه که او را مى شناسد برقرار کند.
ارزش هاى دینى به عنوان تغذیه کننده هنر، انسان را به ایجاد فضا و محیط و شکل و کالبدى هدایت نموده اند که یارى دهنده انسان در فهم بهتر اعتقاداتش بوده است.
معماری دینی؛ تأثیرگذارترین و ماندگارترین معماری جهان
معماری دینی عرصه ای است که به طراحی و ساختارهای اماکن نیایشی چون، مسجد، کلیسا، کنیسه و معابد می پردازد.
در حالی که معماری دینی از سبکهای مختلف سود می برد و گهگاه روندهای خاصی را در ساختار خود دنبال می کنند، اما این سبکها هموار نسبت به سایر ساختمانهای زمان خود منحصر به فرد بوده است.
معماری اسلامی
معماری اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و عمق و غنای تمدن اسلام را با بهرهگیری از روح معنویت نشان میدهد.
هنر پیش از زبان و ادبیات در زندگی انسان وسیلهای برای برقراری ارتباط او به شمار میرفت .
معماری هنری بود که به غیر از تنوعات رنگی، هویت و فرهنگ را نشان میداد؛ به گونهای که تجلی معماری در تصاویر یا کنده کاریها بخوبی نمایان است.
معماری اسلامی دارای شاخصه های متفاوتی می باشد که آن را از سبک و سیاقهای دیگر بناها جدا می سازد. این مؤلفه ها شامل هندسه علمی و هنرهای ابداعی بر گرفته از اندیشه های معنوی شخص میشود.
ارتباط معماری با دین اسلام
نشانه اعتقاد به توحید، ایمان و عمل به آموزه ها و تعالیم دین اسلام است.
معماری اسلامی هنری بود که نه تنها در اماکن دینی چون مساجد مورد استفاده قرار می گرفت، بلکه از آن در مدارس، ضریحها و قصرها و حتی خانه ها و حمامها نیز بهره گرفته می شد.
مقیاسهای ریاضیات و هندسه در معماری اسلامی بسیار مورد توجه بود.
دانلود مقاله تحلیل نشانه شناسی صورت و معنا در معماری مساجد
هویت معماری اسلامی در همه جهان با وجود تنوعات زبانی و تمدنی یکسان است و این تنوعات از چین تا اقیانوس اطلس با وجود تعددات فرهنگها دیده می شود.
معماری اسلامی معماری مستقلی است که همه عناصر زیبایی معماری را با در نظر گرفتن ویژگیهای اسلامی در خود جای داده است به گونه ای که هویت و فرهنگ اسلامی را به تصویر می کشد.
در هنر معماری اسلامی بیشتر از آیات قرآن به عنوان برجسته ترین ابداعات هنر اسلامی مورد استفاده قرار می گرفت که نوشتههایی از آیات قرآن بر روی سقفها، دیوارها و یا ستونها استفاده و به شکل خاص تزئین می شد .
هنگامی که هنر اسلامی پدید آمد تصویرسازی در عمارتهای دینی نیز جلوه گری کرد و در اکثر بناهای اسلامی و دینی هنرمندان مسلمان با هدف قرب الهی به تصویر سازی در بخشهای مختلف این اماکن اعم از قبه ها و گلدسته ها پرداختند .
مسجد؛ آغاز معماری اسلامی
معماری اسلامی با مسجد آغاز میشود؛ نه از این رو که اولین بنای ساخته شده در مدینه توسط مسلمین و با هدایت پیامبر، مسجد بود، بلکه بدین دلیل که مسجد، تمامی کارکردهای معماری را یک جا در خود داشت.
معماری مساجد
فرم معماری و جلوههای تزئینی محراب، بازتابی از حقیقت آسمانی و هویت روحانی آن است.
مقرنس، برجستهترین تزئین محراب و در عین حال زیباترین، رازآمیزترین و پرشکوهترین جنبه ی آن است.
قوس، اصل لایتجزای معماری مساجد است، سردر مسجد، ایوانهای داخلی، گنبد محراب، شبستانها و دیگر اجزا، بنا به کارکرد معنویشان، دارای معماری مبتنی بر قوس اند.
نور در معماری مساجد
نور نیز نقش مهمی در معماری اسلامی دارد. اگر در معماری مسیحی و بودایی به دلیل اعتقاد به تجسد (صورت کالبدی یافتن خدا) «کلیسا» و «استوپا»، تن بودا یا عیسی تلقی میشود، در اسلام (به دلیل حضور مطلق اصل تجلی)، معماری اسلامی در اندیشه ی کاربرد طرحها و موادی است که اصلیترین مظهر تجلی «او» یعنی «نور» را بازتاب دهند.
رنگ، هم نشین نور
رنگ، در جهان محسوس، هم نشین بیبدیل نور است.
هر رنگی نمادی از حالت و خود نور است، بیآن که به آن رنگ خاص محدود شود.
رنگ سفید، نماد «وجود مطلق» است که خود، سرمنشأ هستی به حساب میاید.
رنگ سیاه در اسلام نقش اساسی بازی میکند، چرا که همراه رنگ سبز، رنگ خاص اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است و از نظر معماری، اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که رنگ پوشش خانه ی کعبه است.
رنگ سبز مسجد مدینه که سمبل رنگ اسلام است…
معماری باستانی
ساختمانهای دینی باستان به ویژه معابد، اغلب به عنوان محل سکونت خدایان درنظر گرفته می شدند و محل ارائه نذورات و قربانی های مختلف بودند. وجود مقبره ها و ساختمانهای محل تدفین درگذشتگان نیز نمونه ای از ساختارهای معماری است که انعکاس دهنده اعتقادات دینی آن جامعه محسوب می شود.
اصل داشتن شبستان و ورودگاه
در هیچ یک از آیین های مختلفی که تا امروزه بشر آن ها را به تجربه دریافته و درک کرده است ، ورود به حرم و خروج از محدوده «تجربه بی واسطه روحانی»، بی مقدمه و موخره فرض نشده است.
در معابد مسیحی (کلیسا) محل ورود یا شبستان ، بیشتر شکل ، جزیی از اصل بنا را دارد.
آن چه در ساخت معابد هندو و بودایی در مورد شبستان صادق است ، در واقع محیطهای گاه سرسبز و آزادی است ، که با پیکره های تراشیده از سنگ ، تطهیرگاه ها و (معمولا) پله هایی که به معبد منتهی می شوند.
اسلام به عنوان آیین خاتم ، در مساله شبستان و محل ورود نمونه کامل تری از آن چه گذشت را به دست می دهد.
تأثیر دین در ایران و سایر کشورها
تاثیر دین در ایران و سایرکشور ها به گونه ای بوده است که مثلا دیوار بلند دور حیاط برای جلوگیری ازدیده شدن درون خانه ، درو نگرایی ، جدا کردن بخشهای خصوصی و عمومی ، ارتفاع کم و خاکی بودن که ریشه در ساده زیستن و حجاب و در کل اسلامش دارد .
درعوض در بنا های مسیحی می بینیم که ساختمان را به اوج رسانده اند و از اشکال تیز و بالا رونده استفاده زیاد شده است.
شکل مثلث که نشانه ماورا وعروج به خدا را دارد در بنا های مسیحی به وفور استفاده شده است .
بناهای اسلامی
در بناهای اسلامی گنبد که بسیار استفاده شده است نشان دهنده وحدت است که نقوش روی آن به وسیله هندسه نرم گیاهان به سوی نقطه اوج یعنی نوک گنبد و در نتیجه به سوی معبود حرکت می کند و از وحدت به کثرت و از کثرت به وحدت را تجلی میکند .
بناهای بودایی
در بودا که ریشه همه اعتقادات آنها از بودای واحد گرفته شده است به پیکره سازی و نگاره گری بیشتر از معماری اهمیت قائلند .ساختمانهای بودا دارای چندین طبقه بوده و بیشتر به طبیعت کشیده شده است و با گوشه های تیز و سقفهای بخصوص خود معرفی کننده اعتقادات بوداست .
عناصرمعماری که اسلام بر آنها تأثیر گذاشته است
- مسجدها
- مقبره
- مدرسه
- حسینیه -تکایا -مصلی
- قلعه
- پل
- آب انبار
- حمام
- کاروانسرا
عناصرمعماری که مسیح بر آنها تأثیر گذاشته است
- کلیساها
- کاخ ها و خانه ها
عناصرمعماری که دین بودا بر آنها تأثیر گذاشته است
- خانه های کوهستانی
- کاخ های سلطنتی
- معابد
معماری صدر مسیحیت
معماری صدر مسیحیت را به طور کلی می توان به دو بخش تقسیم نمودند.
دوره نخست : دوره پیگرد
دوره دوم : دوره بازشناسی
دوره نخست (دوره پیگرد): تمام هنر این دوره در مخفی گاهها و در زیرزمین شکل گرفته است . مهمترین و بارزترین نمونه آثار معماری این دوره ، مقبره های زیرزمینی است و به همین علت مقابر دخمه ای نامیده می شوند.
سقف بسیاری را با نقاشی دیواری به شیوه آیین های رومی تزئین می کردند (حتی از نظر موضوع) و این نقاشی ها با اعتقادات آنان کاملاً سازگاری داشتند. موضوعات این نقاشی ها بیشتر درباره زندگی حضرت مسیح (ع) و یاران او بود که وی را در لباس های ساده و عاری از هرگونه زیور به تصویر می کشیدند.
معماری دوره بازشناسی
معماری این دوره به طور موثر تحت تاثیر معماری رومی قرار گرفته است. زیرا دین مسیح به عنوان ایدئولوژی نو،به یکباره رسمیت یافته و طبیعتاً در زمینه های مختلف اجتماعی و فرهنگی تجربه قبلی نداشته است و در زمینه معماری نمی توانسته سبک خاصی را ارائه نماید. در چنین جامعه ای کلیسای مسیحی در قالب و فرم باسیلیکاهای رومی شکل می گیرند. عناصر معماری رومی در ساخت این کلیسا مورد استفاده قرار می گیرد.
معماری درتمدن اینکاها
معماری اینکایی یک نوع معماری مذهبی است که معبد نقش اساسی را درآن دارد. ساخت این بنا در مرتفع ترین قسمت رشته کوههای آند رخ داده است تا اینکاها به خدایان خود نزدیک تر بوده و مراسم مذهبی را در آنجا به جای آورده و همچنین از گزند مهاجمان محلی و مهاجمان سرزمین های دورتر در امان باشد .
معماری اینکا یک نوع معماری محیطی می باشد .
قدمت جادوگری
از وقتی انسان ها شروع به اندیشیدن درباره ی چیزهای مختلف کردند جادوگری پدید آمد. برای نمونه می توانیم از نقاشی های موجود در غارهای اسپانیا و فرانسه یاد کنیم این نقاشی ها توسط انسان هایی که حدود ۲۰ هزار سال قبل زندگی می کرده اند در تاریک ترین غارهای جهان کشیده شده است!
این نقاشی ها با هدف پیروزی بر دشمنان و حیوانات کشیده شده اند و جنبه ی جادو دارند.
غار لاسکوا
نقاشیهای این غار، از شگفتانگیزترین هنر متعلق به دوران پیش از تاریخ تلقی میشود. این نقاشی که تصاویر جانورانی نظیر ماموت، گاو وحشی، گوزن شمالی، اسب، گراز نر و گرگ هستند، جنبهی تزیینی ندارند و آفرینندگان آنها، معنایی جادویی برایشان در نظر داشتند.
نظریهای درباره ارتباط موسیقی و نقاشیهای غار
نقاشیهای دیواری، در مکانهایی که امکان طنین صدا وجود دارد یا در نزدیکی آنها، بهوجود آمدهاند و تراکم این نقاشیها ارتباط مستقیمی با افزایش طنین صوت دارد، در مکانهایی که طنین صدای خوبی وجود داشته ولی امکان نقاشی موجود نبوده، غارنشینان به ثبت خطوط و نقاط قرمز اکتفا کردهاند که نظریه اخیر میتواند بهاین معنا باشد که این افراد ابتدا موقعیتهای مورد نظر را با آزمایش طنین صوت انتخاب میکردهاند و سپس نقاشی را آغاز مینمودند.
رابطه بین نقاشی های غار با مذهب
انسان شناسان و کارشناسان علوم مربوط به زندگی انسانهای ماقبل تاریخ تصور می کنند که نقاشی های یافت شده در غارهای مذکور به نوعی علت مذهبی داشته اند و ممکن است انسانهای نخستین به شکلی معتقد به ادیانی ابتدایی بوده اند و این نقاشی ها با باورهای آنها در ارتباط بوده است . به این ترتیب غارهایی که روی دیواره هایشان نقاشی یافت شده است را به نوعی پرستشگاه می دانند .
غارهای طاسیلی ناجر
غارهای طاسیلی که در بالای این صخره ها بشکلی عجبیبتر تشکیل شده اند حاوی نقاشیهای مرموزی است که نشان از وجود تمدن در حدود ۳۰۰۰۰سال می باشد.
این غارها بزرگترین موزه نقاشیهای سنگی در جهان بشمار می رود که نشان از ایین های دینی و زندگی روزمره ساکنان این منطقه در زمانهای کهن دارد.
بررسی نقش آب در معماری با بررسی آثار معماری آب و معماری
منبع : تحریریه پیک کد