غرفه ژاپن در نمایشگاه سال ۲۰۰۰ هانوور
معماران: شیگروبان به همراه فرای اتو
مهندس سازه آن برو هاپولد
مکان : نمایشگاه سال ۲۰۰۰ هانوور
نمایشگاه سال ۲۰۰۰ هانوور با توجه به محیط به عنوان مضمون اصلی برگزار شد. شیگروبان غرفه ژاپن را به گونه ای طراحی کرد که پس از تخریب غرفه، کمترین ضایعات مواد را در پی داشته باشد، به همین منظور بان تصمیم گرفت که سازه غرفه از جنس مواد بازیافتی (کاغذ) باشد. در حقیقت عضوهای اصلی سازه این غرفه، لوله هایی مقوایی هستند. او در ابتدا از این لوله ها به عنوان چارچوبی سازه ای برای صفحات پلاستیکی و روکش های برزنتی اضطراری که در برنامه کمک رسانی به مردم رواندا توسط شرکت بسته بندی سوناکو یورپ ابداع شده بود، استفاده کرد.
بعدها بان تصمیم گرفت که از این سیستم در پروژه های دیگری مثل پروژه کلیسای کوبه که پس از زلزله معروف این شهر ساخته شد استفاده کند. کلیسایی که دیوارهایش از جنس مقوا بودند. مشاور سازه این پروژه مهندس معمار معروف آلمانی فرای اتو بوده است. مهندسین سازه به سرعت شروع به آزمون مصالح و آنالیز تنش های وارده کردند، سپس مدل معکوس سازه را ساختند که با اضافه شدن بارهای وارده به آن، به شرایط واقعی سازه دست پیدا می کردند.
ایده کلی طرح ساخت غرفه ژاپن
ایده اولیه این غرفه ایجاد یک تونل ۷۲ متری ساخته شده از کاغذ بود که دورتادور گنبدی که قبلا توسط بان طراحی شده بود می چرخید. این طرح از اتصالاتی چوبی برخوردار بود که بسیار سنگین بودند و بان هنگامی که فهمید می توان لوله های مقوایی را با هر طولی تولید کرد و می توان نوارهای بسیار بلند منحنی شکل از آنها به دست آورد مشکل اتصالات را به گونه دیگر حل کرد.
در واقع این لوله ها می توانستند تا حدود ۲۰ متر طول داشته باشند و با یکدیگر ترکیب شوند تا به طول ۱ متر (همان طوری که در این پروژه استفاده شده است) برسند، بان به فرای اتو پیشنهاد کرد که استفاده از این لوله ها بسیار بهتر از به کارگیری ستونهای کوچک با اتصالات نقطه ای است زیرا لوله ها را می توان به وسیله شبکه بندی ۱ متری ریسمان های مورد استفاده در پروژه به هم بست. کل مجموعه را می توان در حالی که روی زمین صاف قرار دارد به هم بسته و سر هم کرد و سپس با کمک جرثقیل های چنگک دار آن را از روی زمین برداشت و به فرم نهایی قوسی شکلش برپا کرد. بان می گوید: ما می خواستیم که کل سازه را به گونه ای بر پا کنیم که کمترین استفاده ممکن از تکنولوژی را در پی داشته باشد بنابراین ما درباره به کارگیری یک اتصال ساده از نوارهای پارچه ای یا فلزی گفتگو کردیم.»
ایده اصلی استفاده از یک پوسته شبکه ای دوگانه است. آن یک طاق گهواره ای ساده نبود هر چند که شکل نهایی ترکیبی از سه نیمکره به قطر حدود ۳۰ متر و ارتفاع بیش از ۱۶ متر می باشد. اما آنالیزهای بیشتر نشان داد که لوله های بسیار قطوری مورد نیاز است، لوله هایی که خطر شکستگی شان در طی مراحل اجرا بسیار زیاد است. پوشش کاغذی این ساختمان به وسیله یک شبکه سازهای حمل می شود به گونه ای که رطوبت بین پوشش های کاغذی و لوله های مقوایی نفوذ نکند، پوشش این ساختمان از جنس کاغذ دولایه ای است که سطح آن به وسیله نوعی پلی استر حفاظت کننده پوشانده شده است.
بان این گونه توضیح می دهد: «برو هاپولد ناگهان به عیب بزرگ این سازه اشاره کرد. مقدار بسیار زیادی وارفتگی در لوله های کاغذی وجود داشت، که امکان تضمین مقاومت کافی را برای شبکه پوشش سازه غیرممکن می نمود. هاپولد آلترناتیوهای دیگری ارائه کرد. اما در آن موقعیت هرگونه تغییر اساسی در فرم و عملکرد و یا هر تغییری که باعث افزایش هزینه ساخت آن شود غیر ممکن بود.»
لوله های کاغذی آزموده شده بودند بنابر این تغییر در اندازه آنها غیر ممکن بود. در هر حال تصمیم گرفته شد که شبکه پوسته بنا و قوس های چوبی با حذف اتصالات و کابل های مهار کننده و افزایش سطح مقطع تیرهای چوبی با هم ترکیب شوند.
سازه نهایی غرفه ژاپن
بنابراین سازه نهایی شبکه ای از لوله های کاغذی به قطر ۱۲۰ میلی متر شد که فرم ساختمان را نشان می دادند. بر روی این شبکه، آرایشی از قوسهای نردبانی (که شبکه پوسته به آن بسته می شود) قرار دارد که به وسیله کابل هایی که پیوستگی سازه ای کامل ندارند و مقاومت بیشتر خارج از صفحه را تأمین می کنند در جای خود محکم شده اند. در انتهای سازه اصلی به وسیله شبکه هایی از کابل های قطری عمودی بسته شده است. این شبکه ها که استحکام سازه را فراهم می کنند بین انتهای قوس های چوبی کشیده شده اند.
در طول ساخت پروژه، مقامات شهری شهر هانوور شکیبایی خویش را از دست دادند و تقاضا کردند که سازه ای محلی جایگزین سازه طراحی شده توسط بان شود و محاسبات دوباره به گونه ای انجام شود که به جای صلب بودن، انعطاف پذیر باشد. این بدان معنا بود که باید مقاطع چوبی افزایش پیدا می کردند و آرماتورهای فولادی تقویتی اضافه می شدند.
بان ادامه می دهد: «این تغییرات محدودیت باور نکردنی در برپایی سازه این پروژه ایجاد می کرد که سبب می شد اتمام پروژه تا روز افتتاحیه نمایشگاه غیر ممکن شود. به خاطر این تقاضای غیر ممکن، ما متأسفانه مجبور شدیم که تمام خواسته های آنان را بپذیریم اما این آخر کار نبود. اگر چه سقف و پوسته کاغذی قبلا به دلیل این که ممکن بود هدف یک عملیات تروریستی قرار بگیرند آزمایش های استاندارد حریق را با موفقیت پشت سر گذاشته بودند اما این خواسته نامعقول باعث شد که ما به جای سقف پوسته کاغذی فعلی از پوسته PVC متعارف استفاده کنیم که یک درجه بیشتر در برابر آتش سوزی مقاومت دارند. ما نمی توانستیم از پوسته کاغذی که برای این پروژه ساخته شده بود صرفنظر کنیم بنابراین، تصمیم گرفتیم که یک پوسته شفاف PVC را بر روی این پوسته کاغذی در نظر بگیریم.»
در انتها بان می افزاید، «من از اکراه مقامات شهرداری در درک سازه ها و مصالح جدید و بیش از آن، بی میلی آنها در گوش دادن به ویژگی های بافته های فرای اتو تعجب می کنم. بدون همکاری اتو دستیابی به این گونه معماری کاغذی غیر ممکن می نمود.»
منبع : تحریریه پلان معماری