بیودیزاین و معماری بیونیک – انسان طبیعت معماری
در کنار ویژگیهای انتزاعی معماری قرن حاصر، گروهی از معماران به فرمهای طبیعی گرایش یافتند ولی این توجه دیگر جنبه مذهبی و آرمانی نداشت بلکه تنها گرایشی شخصی و فطری به زیبایی فرمهای طبیعی بود.
بیودیزاین هنری ترین جنبه کاربرد علم بیونیک در دنیای معماری و شهرسازی و طراحی صنعتی است.
آنتونی گائودی معماری اسپانیایی در اوایل قرن بیستم و لوئیجی کولانی طراخ آلمانی – ایتالیایی در اواخر قرن بیستم گام های مؤثری در زمینه بیودیزاین و شناسایی بهتر آن به دنیای معماری و شهرسازی و صنعت برداشتند .
آنتونیوگائودی به دلیل استفاده از ترکیبات متنوع اشکال سه بعدی دارای پیچ و خم های ملایم،معروف است.
او دنیای بینظیر میسازد و شکلهایش مدیون فرمهای موجود در طبیعت است.
پایه چرخهای طراحی شده به وسیله گائودی بیشتر شبیه پاهای تاشونده یک حیوان هستند تا پایه یک وسیله مکانیکی.
نگرش گائودی نسبت به طبیعت به وسیله خود او به خوبی تبیین میشود:
«انسان خلق نمیکند بلکه کشف میکند. بدین معنی که جون همه جیز در اشکال طبیع پنهان است،هنرمند تنها میباید به درون آن رفته، آن را کشف کند». همچنین او میگوید:« همه جزئیات تولید چیزها در کتاب طبیعت مندرج است». در واقع کارهای گائودی با تعجب و تحسین نسبت به غنای طبیعت همراه است.
در بسیاری از کارهای ملهم از طبیعت گائودی میتوانیم از : ستونهای شبیه تنه درخت نارگیل، برجهای تصفیه هوای روی بان که شبیه پیاز به نظر میرسند، برجهایی که شبیه درختان کهنسال سوزنی برگ و یا صدفهای مخروطی هستند.
کولانی میگوید که هیچ خط مستقیمی در دنیا وجود ندارد، همه چیز در دنیا از پیچ و خمهایی ساخته شده و ذاتاً با خطوط مستقیم بیگانه است.
یکی از معماران معروف که در زمینه استفاده از اشکال ملهم از طبیعت به عنوان پیشرو و آغازگر بود« ادواردوکاتالانو» میباشد. علاقه او فقط محدود به طراحی خالص در معماری نیست بلکه به پژوهش در روشهای جدید ساختمان سازی تا طراحی و اجرای بدنههایی با سازههای پوستهای، معاری صنعتی، معماری دریایی و شهرسازی وسعت مییابد.
او نشان داد چگونه با استفاده از قوس به فرم سهمی، افکار رویایی و با شکوه یک معمار میتواند به واقعیت بپیوندد. اولین کسی که کیفیت معماری و سازهای چنین بدنهای را درک کرد آنتونیو گائودی معمار اسپانیایی بود که در اثر مشهود خود « ساگرادافامیلیا» در شهر بارسلون سازهای با نقش شش ضلع ساخت که سقف آن با پوستهای مواجه به ضخامت ۴ سانتیمتر پوشیده میشد.
یکی از جالبترین نمونههای معماری با استاده از فرمهای طبیعی، ساختمان « کلاسامیلا» یا عمارت آپارتمانی بزرگی در شهر بارسلون است که توسط آنتونی گائودی (۱۹۲۶ – ۱۸۵۲) طرح ریزی شده است.
چنانکه مشاهده میشود در طرح این بنا به طرزی جنون آمیز از ایجاد هرگونه سطح مستقیم،خط راست و قرنیه سازی، اجتناب شده است. تا جایی که به نظر میآید خانه با روشی پیش بینی نشده از مادهای خمیری وقالب ریزی شده به وجود آمده است،هر چند ماده ساختمانی مورد استفاده در نما، سنگ تراش خورده است. پنجرهها که در خمیدگیهایی ملایم قاب شدهاند پیکرههای هنری مورد را پیشگویی میکنند.
« کاسامیلا» زاده سر سپردگی تعصب آمیز فردی استثنایی به آرمان « پیروی از صورت طبیعی» بود و طبعاً به هیچ وجه نمیتوانست مورد تقلید دیگر معماران قرار گیرد و در جهان معماری نشو و نما یابد. این طبیعت گرایی تخیلی گائودی در دیگر بناهای ساخته شده توسط او نیز دیده میشود . گائودی در تزئین نمایی کلیسای ساگرافامیلیا نیز سطح بنا را از مجموعهای از موضوعات طبیعی و حتی از موضوعات نجومی پیچیده فراوان از جمله گیاهان و جانوران،افراد انسانی،تخته سنگها، مواد مذاب آتشفشانی، ابرها، ستارگان و صورتهای فلکی پوشاند.
کلیسای کازامیلا، گائودی
روبر مایار» معمار سویسی نیز که با مشاهده پدیدههای طبیعی کارهای جالبی را خلق می کرد. مثلاً از دیدن « قارچ»، طرح سقف ساختمان یک انبار در زوریخ « ۱۹۱۰» را طرح ریزی کرد. همچنین او با ایده گرفت از طرح موجود بر روی گلدان یونانی به نام « Dipylon» از ساختههای قرن هفتم قبل از میلاد و هندسی تر نمودن آن پایههای پل « آرو » ( ۱۹۳۷ – ۱۹۳۶ ) را طرح کرد.
در حدود سال ۱۹۳۰ ، توجه معماران غربی به فرمهای «آزاد» و« ارگانیک» معطوف گشته بود که راهی تازه بر معماری میگشود. از این پس معماران توانستند از فرمهای منطقی هندسی به فرمهای طبیعی روی آورند. میتوان گفت که در فرمهای هندسی، که کار نهضت جدید با آن آغاز شد، امکانی نهفته بود که راه به فرمهای طبیعی برد. به عنوان مثال پوشش «آلتو» برای ایجاد طرحهای غیر هندسی اورگانیک، از جنگلهای و دریاچههای فنلاند و شکلهای طبیعی آن مایه میگیرد
اپرای سیدنی
در طرح طاقیها و صفحات شیشه ای اپرای سیدنی نیز، « یرن اوترن» از حرکت طبیعی و دینامیکی بال پرنده در حال طیران الهام گرفته است. « یرن اوتزن» از فضا و حتی از آسمان و ابر ایده میگرفت و چندین طرح را با توجه به سبکی و نرمی شکل ابرهای مختلف بوجود آورد. در طرح تند و سریعی که « اتزن» از یک خانه ژاپنی رسم کرده فقط بامی را بر سکویی نشان میدهد و از رسم دیوارهای ظریف آن چشم میپوشد که سبکی ابر را با قلم هنرمندش نشان میدهد. او از ابر و دریا برای پلهها و سکوها و بام ایده میگرفت.
با این دید بود که مبدأ تصور فضایی او در طرح اپرای شهر سیدنی استرالیا در سال ۱۹۵۷ به فکرش رسید و طاقهای آنرا به صورتی ساخت که هر کدام از آنها فقط در یک نقطه با زمین مرتبط میشوند. در طرح اوتزن در عین حال هندسه حکم فرماست.
« یرن اوتزن» شکل طاقیها را بر اساس تقاطع نیم کرات که از قاچ کردن پرتقالی به دست میآمد، ساخت و نام طرحش را (Orange Design) امید. او نشان داد که چقدر ساده میتوان از طبیعت الهام گرفت. طاقهای اپرای سیدنی به شکل قطعاتی هستند که از کره ای بریده شده باشند. بنا به قول افلاطون،کره کاملترین شکل هندسی است، زیرا تمام سطح آن از مرکز کره به یک فصله اند. او پوشش سقفهای داخلی را نیز از طرح بالا یک پرنده در حال طیران به دست آورد این اپرا برای گنجایش ۳۵۰۰ نفر در نظر گرفته شده است و یک از شکاهکارهای معماری جهان و سمبل شهر سیدنی به شمار میرود.
کلیسای زیارتی نوتردام
در فرم سقف کلیسای زیارتی نوتردام نیز،لوکوربوزیه از فرم پرواز ایده میگیرد و این خود به عملکرد کلیسا پاسخ میدهد، چرا که حرکت به سوی آسمان سمبل تقرب آسمان به خداست. البته به گفته برخی لکربوزیه هنگام طراحی از پوسته خرچنگ ایده گرفته است.