ساختمان شهرداری لندن (سیتی هال)
معمار : نورمن فاستر
مکان : لندن – انگلیس
از آنجا که شهرداری مکانی متعلق به همه مردم شهر است، آنچه که در طراحی این ساختمان باید در نظر گرفته شود مدلی معمارانه از مردم سالاری است. در طراحی شهرداری باید اصل بر حل شدن در بافت شهری، شفافیت و آزادی باشد. این ساختمان به عنوان یک بنای عمومی مردم سالار باید از شفافیت زیادی برخوردار باشد و به گونه ای تفکیک ناشدنی و متواضعانه با بافت شهری و محیط پیرامون خود ترکیب شود به گونه ای که نتوان به آسانی مرز مشخصی بین حوزه متعلق به آن و حوزه عمومی متعلق به شهر، قائل شد. بر این اساس نزدیک بودن ساختمان شهرداری به فضاهای مهم شهری از جمله مهم ترین عواملی است که در اکثر شهرهای دنیا مورد توجه معماران و مدیران شهری قرار گرفته است.
ساختمان شهرداری لندن
چنانچه گفته شد ساختمان شهرداری لندن همچون یک گوی تخم مرغی درخشان در سواحل جنوبی رودخانه تایمز بر زمین نشسته است. این گوی ژئومتریک در دو نمای شمالی (رو به رودخانه) و جنوبی کاملا متقارن است، اما در دو نمای غربی و شرقی شکلی غیرمتقارن دارد. اگر از درون ساختمان به دیواره های آن نگاه کنیم، این دیواره در یک طرف به شدت به طرف نوک گوی انحنا پیدا کرده است و در طرف دیگر به حالت پله پله و به صورت منفی، رو به بیرون به طرف نوک گوی حرکت کرده است.
این ویژگی های شکلی در ساختمان شهرداری لندن، تدابیری گرمایشی است. چنانکه در نماهای شرقی و غربی می توان دید، انحنای این ساختمان در جهت شمالی جنوبی به گونه ای است که حداقل سطح را در ضلع جنوبی در معرض تابش مستقیم خورشید داشته باشد. همچنین در این ضلع، حالت پلهای طبقات موجب می شود هر طبقه روی طبقه زیرین خود سایه بیندازد تا تابش مستقیم نور خورشید را تعدیل کند.
در نمای شمالی که رو به رودخانه قرار دارد، سه پانل مثلثی شیشه ای که در هم فرو رفته اند اتاق ها را به سمت رودخانه باز می کنند و در دیگر نماها از پوستهای نواری با پانل هایی جهت تهویه طبیعی هوا (توسط دریچه های بازشونده) و ورود نور (توسط شیشه های شفاف) استفاده شده است.
آنچه مسلم است، ساختمانهای هایتک همواره حکایت گر فن آوری جدیدی هستند و یکی از مباحث مهم در این ساختمانها، بحث انرژی است. هر چند در ابتدای امر و با یک نگاه سطحی و زودگذر این امر چندان نمایان نیست. مصالح طبیعی در آنها به کار گرفته نشده است، توده های سنگی حرارتی وجود ندارد و پوسته بیرونی دومی دیده نمی شود.
زمانی که دولت انگلستان بحث طراحی چنین ساختمانی را مطرح کرد، تنها به یک ساختمان نمی اندیشید. بلکه علاوه بر طراحی خود بنا، انتخاب بستری مناسب برای آن نیز مدنظر بود. سایت پیشنهادی (حاشیه جنوبی رودخانه تایمز) مکان مناسبی برای این ساختمان به نظر می رسید. وقتی از پنجره های شمالی ساختمان شهرداری لندن به بیرون نگاه می کنیم چشم انداز زیبایی از شهر لندن و دو بنای تاریخی یعنی برج لندن (۱۰۹۰-۱۰۷۰) و پل برج (۱۸۹۶-۱۸۸۹) در برابر ماست که هر یک از این ساختمانها نمادی از یک هزاره هستند.
همچنین در کنار ساختمان شهرداری فضاهای فرهنگی و تجاری دیگری برای عموم مردم طراحی شده است و در همسایگی این ساختمان های جدید یک خیابان و چندین ساختمان قدیمی بازسازی شده است تا بدین ترتیب این همسایه های جدید با بافت قدیم شهر لندن ارتباط پیدا کنند. آوه آروپ از مرحله کانسپت تا شکل گیری نما، با فاستر همکاری داشتند. این همکاری برای ارائه طرحی مناسب با آب و هوای منطقه با حداقل هزینه بود. دو فرم کلی برای پوشش فلزی مورد استفاده قرار گرفت. در بخش اداری از صفحات محافظ با فرم مشخصی از قطعات گرمایشی استفاده شد و در طراحی فضاهای عمومی ترکیب فلز و شیشه به کار گرفته شد.
پوشش فلزی قسمت اداری از مدول هایی با عرض۱/۵متر تشکیل شده است. پانل ها قطعاتی هستند با ارتفاع یک طبقه که از دریچه های ورودی و خروجی تهویه طبیعی برخور دارند. دریچه هایی که در سطوح میانی و فوقانی با دست قابل کنترل هستند. تیم طراحی ابتدا طرحی کامل ارائه نمود و سپس راهکارهایی جهت کاهش مخارج ساخت آن در نظر گرفت.
هنگام طراحی سازه بنا؛ دقت زیادی به عمل آمد تا بخش هایی را که به سازه ای پیچیده نیاز داشتند از بخش هایی که با روش های متداول قابل اجرا بودند جدا شود. در طبقات روی زمین، موقعیت ستون ها با توجه به هندسه بنا تعیین شده و پیچیدگی آنها به طبع طراحی ساختمان به وجود آمده و تیرها باید بین این نقاط به خوبی عمل کنند.
سایر تیرها به طور موازی با اسکلت اولیه قرار داده شده اند و به این ترتیب تعداد نقاط اتصال پیچیده و مرکب به حداقل رسیده است.
این روند طراحی در مورد تمامی اجزای ساختمان اجرا شد و هدف آن یک طراحی استاندارد، قابل ساخت و مقرون به صرفه بود اما با وجود پیچیدگی ساختمان، طراحی و ساخت آن فقط سه سال به طول انجامید.ستون های مایل و فرم ساختمان تأثیر زیادی بر مقدار و نحوه توزیع نیروهای موجود در بنا دارد. بنابراین گروه طراحی به مطالعه فرم های مختلف پرداخت تا حجمی با بهترین فضاهای داخلی و استفاده بهینه از انرژی به دست آورد، این مطالعه با کمک نرم افزارهای طراحی سه بعدی سازه و آنالیز آن صورت گرفت.
اولین مسئله طراحی سازه ای بود که فرم بنا را حمایت کند. با توجه به انحراف ۱۷ درجه این بنا به سمت جنوب و انحنای ساختمان، تنها استفاده از ستونهای مایل و مفصل دار امکان پذیر بود. بر اساس ترکیب بندی سازه این ساختمان، نیروهای عکس العمل افقی ایجاد می شود که ستونها را در جهت افقی در جای خود ثابت نگه می دارند. این نیروهای افقی که بیش از ۵ برابر باد هستند از سقف به عناصری که بارهای عمودی را تحمل می کنند انتقال می یابند.
فرم ساختمان و سازه حمایت کننده آن در تعاملی بین مهندسان سازه و معماران شکل گرفته است. ساختاری که برای رسیدن به فرم منحنی به تعدادی درز نیاز بود. این درزها نیروی افقی عظیمی را تولید می کرد که برای مقابله با آن می بایست ساختمان مقاوم می شد. فرم های ساختاری متنوعی مورد بررسی قرار گرفتند. ستونهای شیب دار به خاطر سهولت، قابل تحلیل و اقتصادی بودن انتخاب شد، ستونهای فلزی تیوپی که در داخل ساختار در هر طبقه پیچ می خوردند. استفاده از شبکه ای از تیرهای فلزی برای مهار ستونها ضروری به نظر می رسید. جزئیات در حد امکان بر اساس استاندارد اجرا شدند. سازه رمپ دواری که در فضای آتریوم مرکزی واقع است شامل تیر توخالی پیوسته ای است به ابعاد ۱/۵ متر در ۰۰/۶ متر.
پوسته ای منحنی منعطف بین سازه فلزی و بتون مسیر مارپیچ وجود دارد که حرکت های سازه ای را خنثی می کند. سیستم سازه ای این پروژه اسکلتی فولادی ۴ طبقه ای با ستونهای مدور و توخالی با قطر نیم متر است. هسته مرکزی از جنس بتون مسلح است که مقاومت لازم در مقابل نیروی باد و نیروهای افقی ناشی از هندسه بنا را تأمین می کند. پی بر روی شبکه ای شامل ۸۰ شمع با قطر یک متر است که ۲۰ متر در خاک فرو رفته اند. ستونها بر روی پیهای با عمق کم قرار داده شده اند تا شمع ها ستون های محیطی را به حداقل برسانند. برای راحت شدن طراحی نیروی مقاوم شبکه تیرهای فولادی کافی فرض شد. با این وجود دال های مقاوم شده نیز به عنوان حمایت کننده ثانویه توانایی انتقال تمامی نیروها به پی را دارند.
منبع : تحریریه پلان معماری