مقاله ميراث معماری مدرن

مقاله میراث معماری مدرن

خانه شیشه ای در نیوکانان اثر فیلیپ جانسن

میراث معماری مدرن

شکوفایی و اوج معماری مدرن را می توان در فاصله زمانی بین جنگ جهانی اول و دوم جست و جو نمود. در این سال ها جنبش مدرن مهم ترین دوران خود را سپری نمود.

سیام

Congres Internationaux d’Architecture Moderne«سیام» مخفف عبارت(کنگره بین المللی معماری مدرن)، اولین تجمع معماران مدرن اروپایی است که جهان از طریق آن با ایده‌های معماری و شهرازی مدرن آشنا شد. به مکانی برای تبدیل اندیشه معماران مدرن مبدل گردید. اولین سیام در سال ۱۹۲۸ م و به همت الن دو ماندرو در قصر لاساراز (La Sarraz) در نزدیکی شهر لوزان (Lausanne) سوییس و با همکاری لوکوربوزیه و زیگفرید گیدیون برگزار شد. دومین سیام در سال ۱۹۲۹ در فرانکفوورت برگزار شد و مهم ترین موضوع آن نیز بحث درباره مسکن حداقل بود.

سیام دهم آخرین گردهمایی کنگره بین المللی معماری مدرن بود که در دوبرونیک (Dubrovnik) در واقع یوگسلاوی در سال ۱۹۵۶م برگزار شد.

سبک بین المللی

(International Style)‌

سبک بین المللی عنوانی است که هنری راسل هیچکاک و فیلیپ جانسن (Henry-Russell Hitchcick) در کاتالوگ نمایشگاه معماری سال ۱۹۳۲ در موزه هنرهای مدرن نیویورک به گروهی از ساختمان ها اطلاق نمودند که طی سال های پایان جنگ جهانی اول تا سال ۱۹۳۱ در اروپا طراحی و ساخته شده بودند و در آنها ایده های جدیدی همسو با تکنولوژی و عملکرد ساختمان مطرح شده بود. مجموعه کارهای نمایشگاه در همان سال با عنوان «سبک بین المللی: معماری از ۱۹۲۲» به چاپ رسید.

هیچکاک و جانسن در کتاب «سبک بین المللی: معماری از ۱۹۲۲» سعی نمودند تا تصویری روشن از این نوع گرایش در معماری را بیان نمایند. به زعم آنها با پیشرفت تکنولوژی و مصالح ساختمانی ما شاهد شکل گیری نوعی معماری هستیم که فولاد، بتن و شیشه عناصر جدایی ناپذیر آن هستند. آنها بر این عقیده پای می فشردند که این مصالح باعث پیدایش فرم های جدیدی در معماری شده است که از خصوصیات بارز آن می توان به انسجام، سادگی و فقدان تزیینات اشاره نمود. در این فرم ها به پوسته ای نازک و بی وزن از گچ و شیشه نیز تاکیدی خاص شده است.

خانه شیشه ای در نیوکانان اثر فیلیپ جانسن

خانه خانم فارنژورث – ایلینوی اثر میس وندرو

آنها خاطرنشان کردند که طرح این ساختمان ها عموماً به گونه ای است که بیشترین تاکید را بر کاربرد و کارکرد آنها دارد لیکن در این طرح ها کارکردگرایی خود تابع عنصر زیبایی شناسی در معماری است. اصول و قواعد هنری عمده ای که سبک این ساختمان ها را شکل می دهند، بیشترین تاکید را مشخصاً بر حجم در برابر جرم، انتظام و قاعده مندی در برابر تقارن و تناظر، و دسته بندی و تنظیم جزییات در برابر استفاده از تزیینات قائل هستند.

اکثر مورخین معماری سال های ۱۹۲۵ تا ۱۹۶۵ را سال های اوج و افول معماری سبک بین المللی می دانند.

بروتالیسم

گرایشی که با لکربوزیه آغاز شد.

یکی از خصوصیات معماری مدرن این بود که ماهیت مصالح ساختمانی را در بناها مورد توجه قرار داد و این مصالح به صورت طبیعی و دست نخورده و بدون پوشش و پرده در ساختمان بکار گرفته شدند. از آنجا که استفاده از تزیینات کهنه پرستی و ظاهر سازی دانسته شد لذا به اعلام شد که به جلوه درآوردن ماهیت مصالح به صورت طبیعی بر غنای معماری می افزاید. از همین رو لکربوزیه در “پاویون” دانشجویان سوییسی کوی دانشگاه پاریس سنگ را به صورتی طبیعی و عریان بکار گرفت. میس وندرو اصرار داشت که آهن در ساختمانهایش بی هیچ پوششی در معرض دید قرار گیرد و رایت چوب و آجر را به صورت طبیعی خود به درون خانه هایش راه داد.

آغاز بروتالیسم هم به انگلستان و به یک زن و شوهر معمار به نامهای آلیسون و پیتر اسمیتسون نسبت داده شده است و هم به لکربوزیه.

واژه Brut :که t آن در فرانسه تلفظ نمیشود هم در این زبان و هم در انگلیسی به معنی خشن و نخراشیده است .

و از جمله معرف مصالحی است که در معماری بروتالیسم بکار گرفته می شد. فی المثل بتن طوری بکار گرفته می شد که دانه های شن و ماسه در آن به دیده آید و صافکاری نمی شد یا سطح بتن از سر قصد شیار داده می شد تا خشونت یابد. احتمالا ایجاد چنین کیفیتی در بتن از آنجا آغاز شد که بتن ماده ای سرد و بی روح است: نه گرمی آجر را دارد و نه سرزندگی چوب را. نخستین کاری که در اثر شکستن این سردی بتن صورت گرفت این بود که اثر قالبهای چوبی روی بتن باقی بماند تا نقش الیاف چوب اندکی از سرزندگی چوب را به بتن انتقال دهد.

غیر از آشکار ساختن خشونت مواد ساختمانی و یا خشن گردانیدن آن به عمد و از راه اغراق، در مقیاس ساختمان و عوامل آن مانند درو پنجره و پله نیز مبالغه شد تا علاوه بر خشونت سیما، پیکر ساختمان نیز سنگین و هیولا مانند به نظر آید

نمونه های بروتالیسم:

خانه های ژائول در پاریس اثر لکربوزیه

خانه دانشجویان نیوهیون اثر پل رودولف

خانه های هم کامن لندن اثر جیمزاسترلینگ و جیمزگوئن

دانشکده معماری و هنر دانشگاه ییل، کانه تیکات اثر پل رودولف

سر در دانشگاه تهران اثر کوروش فرزامی

خانه ژائول در کوی نوئیی پاریس اثر لکربوزیه

خانه های هم کامن در لندن اثر جیمز استرلینگ و جیمز گوئن

پل رودولف- دانشکده معماری دانشگاه ییل

مینیمالیسم

دهه ۱۹۶۰م در تاریخ هنر، سال شکوفایی و اوج هنر مینیمالیستی است. واژه مینیمالیسم در هنر عمدتاً برای توصیف سبکی به کار می رود که ویژگی آن بی پیرایگی فوق العاده، شکل بندی‌های هندسی ساده، بهره گیری از مواد و مصالح صنعتی است. از طرفی می توان هنر مینیمال را هنر مصنوع نامید که در آن غیاب هنرمند احساس می شود و از همین رو فاقد آن لحظه تاثیرگذار حسی است که با دستان هنرمند منتقل می شود.

ریشه های گرایش به مینیمالیسم در معماری را باید در جنبش «صنایع و حِرف» جست. ویلیام هاریس، بانی این جنبش، هوادار صداقت و صراحت در به کارگیری مصالح و فنون اجرای ساختمان بود. ولی ریشه های امروزی مینیمالیسم را باید در فلسفه فکری و معماری لودویگ میس وان در روهه یکی از بهترین نمونه های معماری مینیمالیسم است و از این رو گزین گویه او: «هر چه بهتر کمتر!» تبدیل به شعار محوری معماران مینیمالیسم شده است.

فیلیپ جانسن نیز که مقلد و پیرو اندیشه های میس وان در روهه بود و همواره او را به عنوان استاد بزرگ خطاب می نمود در ملک شخصی خود در نیوکانان (Mew Canan) واقع در کانتیکات (Cannecticut)‌ بین سال های ۱۹۴۹ و ۱۹۵۰ خانه شیشه ای ای خود با الگوبرداری از خانه فارنزروث میس وان در روهه ساخت. حجم خانه به شکل مکعبی تمام شیشه ای با سازه ای از جنس فولاد طراحی شده است. حجم شیشه ای خانه به کمک یک سکوی کوتاه آجری کمی بالاتر از سطح زمین قرار گرفته است. این سکو، در عین حال که جدا کننده خانه از زمین است، عامل پیوند آن با زمین نیز به شمار می آید. فضای داخلی خانه با دیوارهای شیشه ای تقسیم بندی شده و تنها فضای اختصاص یافته به سرویس ها با مصالح بنایی اجرا شده است.

یکی از معماران مطرح ژاپن که اندیشه ها و کارهای او قرابت خاصی با مفاهیم معماری مینیمالیسم دارد تادائو آندو (Tadao Ando) است. اندیشه ها و کارهای آندو شدیداً وامدار از دیدگاه های لوکوربوزیه نسبت به معماری است. لذا او را می توان «لوکوربوزیه بودایی شده با گرایش به مینیمالیسم» نامید. آن چه که در کارهای آندو خودنمایی می کند، توازن معماری با طبیعت و پرداختن به مفاهیم متافیزیکی است. از این روست که معماری او عمدتاً در بستر سنت، تاریخ و فرهنگ ژاپنی قابل درک است. مهم ترین پروژه ساخته شده تادائو آندو در خارج از ژاپن موزه هنر مدرن فورت ورث تگزاس است.

موزه هنر مدرن فورت ورث تگزاس اثر تادائو آندو

ژاک هرتسوگ (Jacques Herzog) و پی‌یر دومورون (Pierre de Meuron) نیز با طرح‌های ساختمان گالری هنر گوتس (Goetz) در مونیخ (۹۲-۱۹۹۱) و ساختمان اداری و کنترل ایستگاه راه آهن در بازل (Basel) (95-1992) توانستند در بین معماران اروپایی جایگاهی ویژه برای خود کسب کنند. البته می توان هرتسوگ و دومورون را معمارانی مینیمالیست با گرایش‌هایی اکسپرسیونیستی نامید. چرا که بناهای طراحی شده آنها با مفاهیم اکسپرسیونیستی قرابت و همخوانی خاص دارد. این معماران در استفاده از مصالح طبیعی پافشاری خاصی دارند. آنان در پی نشان دادن ذات و جوهره واقعی مصالح اند.

ساختمان گالری هنر گوتس، حجمی مدرن با بیانی مینیمال دارد. طراحان با هوشمندی خاصی سعی نمودند تا با شفاف سازی بدنه ساختمان از صلبیت حجم آن بگاهند و به آن انعطاف پذیری ببخشند. در حالی که طرح ساختمان اداری و کنترل ایستگاه راه آهن بازل در همسویی خاص با مفاهیم مینیمالیسم و اکسپرسیونیسم شکل گرفته است. طرح این ساختمان جعبه ای مکعب مستطیل را به معرض نمایش می گذارد که نوارهای باریک مسی آن، که به صورت افقی اجرا شده اند، یادآور خط راه آهن شهر بازل هستند. این ساختمان با دارا بودن شش طبقه هیچ نمود بیرونی ندارد و تنها نمود بیرونی آن همان نواراهای افقی ۱۰ سانتی متری است که سطح بتنی ساختمان را با حرکت خطی پوشش داده اند. تصویر به یاد ماندنی این بنا عمدتاً شب هنگام و با روشنای فضای داخلی خلق می شود. روشنایی فضای داخلی تاثیر نوارهای افقی را در ذهن ناظر دوچندان می‌سازد و به حجم بنا بیانی اکسپرسیونیستی می بخشد.