معماری اکسپرسیونیسم

برج اینشتاین- مندلسون

معماری اکسپرسیونیسم

می توان بین سالهای ۱۹۱۰ و ۱۹۲۵ را دوران آغاز و افول این جنبش نامید. در بین آثار هنرمندان اکسپرسیونیسم کارهای آنتونی گائودی (Antoni Gaudi) ویژگی های منحصر به فردی دارند .

آثار گائودی هم سنّت گرا و هم مدرن است. لذا مفاهیم بنیادی ساختمان های او را می توان در سنت کاتالونیا، معماری قرون وسطا، تزئینات معماری اسلامی، طرح ها و اندیشه های بیان شده ویوله – لو – دوک، مصالح مدرن انقلاب صنعتی و فرم های طبیعی جست.

طرح خانه ی میلا (Mila )اوج معماری خانه های گائودی است. این خانه بین سال های ۱۹۰۶ و ۱۹۱۰ در بارسلونا طراحی و به اجرا رسید. ساختمان میلا به ارتفاع ۶ طبقه و ۸ آپارتمان در هر طبقه پیرامون دو حیاط شکل گرفته است. این بنا پلانی چهارگوش و بزرگ دارد که از وسط با دو حیاط بزرگ شکافته شده است. در طرح خانه هیچ خط صافی دیده نمی شود، گویی ساختمان از ژلاتین ساخته شده است. بالکن ها پیچ و تاب خورده و موّاج طرّاحی شده اند. پنجره ها نیز در خط عمودی مستقیمی ردیف نشده اند.

تزئینات فلزی پر مایه ای به اشکال گیاهی همچون ساقه های پر گل از بالکن ها فرو ریخته اند. دودکش ها به اشکال مختلف طراحی شده اند. حیاط ها و راهروهای داخلی با طرحی تصادفی و آزاد همچون پرواز غازهای وحشی حرکت می کنند.

دیوارها و تیغه های داخلی چنان آرایش یافته اند که شمار اندکی از آنها با هم موازیند وهیچ یک با زاویه قائمه با دیگری تلاقی نمی کند. هر چند ممکن است تصور شود که ساختمانی چنین سیال و مواج باید با ماده ای شکل پذیر مثل بتن ساخته شده باشد، اما نمای ساختمان با سنگ تراش بام آن با لوح هایی از مرمر و دودکش ها با خرده مرمر ساخته شده اند. دیوارهای چند وجهی خارجی با قاب هایی از پلاستیک سبک و نقش برجسته ساخته شده و از نقاشی هایی با موضوعات گیاهی و انتزاعی پوشیده شده اند . ساختار بنا آجری و سنگی است .

در زیر زمین ساختمان ستون آهنی بزرگی وجود دارد، که تیرهای آهنی خارج شده از آن حیاط مدور قسمت بالایی بنا را حفاظت می کنند. نماها با تلفیق مصالحی همچون سنگ، آهن، سرامیک و آجر به صورت سیال و ارگانیک با فضاهای بازشوی زیادی که نور داخلی ساختمان را تامین می نمایند طراحی شده اند.

معماری اکسپرسیونیسم

معماری اکسپرسیونیسم – کلیسای ساگرادا فامیلیا بارسلون- گائودی

گائودی در سال ۱۸۸۳ مامور بازسازی و طراحی کلیسای ساگرادا فامیلیا (sagrada Familia) در شهر بارسلونا شد .

پروژه ای که خود او زمان اتمام آن را ۲۰۰ سال تخمین زده بود .

طرح اولیه کلیسا متعلق به فرانسسک ده پاولا بیار ای لوثانو (Francesc de Paula Villar I Lozano) بود.

گائودی تا حدودی طرح اولیه کلیسا را مورد بازبینی قرار داد و سعی نمود با استفاده از برج های قائم بر ساختار عمودی بنا تاکید نماید.

او پلانی عریض به شکل صلیب رومی را نیز به همراه شبستان و چهار راهروی جانبی طراحی نمود و نمایی سه وجهی برای بنا در نظر گرفت.

بالای هر یک از این وجوه چهار برج ناقوس عظیم با پله های مارپیچ در داخل آن وجود دارد.

فضای حاصل از برخورد شبستان و بازوها با سقفی بزرگ پوشیده شده که در بالای آن برجی عظیم و نورگیری تعبیه شده است که در قسمت فوقانی آن یک برج دیده بانی بلند و صلیبی با چهار بازوی برابر در ۱۷۰ متری سطح زمین به چشم می خورد. برج ناقوس بالای محراب نماد مادر مسیح است و با تاجی از دوازده ستاره تزئین شده است به طور کلی ۱۸ برج برای بنا در نظر گرفته شده بود که تاکنون تنها ۸ مورد آن ساخته شده است.

کلیسای ساگرادا فامیلیا بارسلون- گائودی

معماری اکسپرسیونیسم برج اینشتاین- مندلسون

از مهم ترین معماران اکسپرسیونیسم در آلمان می توان از اریش مندلسون (Erich Mendelsohn) نام برد. مندلزون در طرح برج آینشتاین (Einstein Tower) در پوتسدام (Potsdam) وفاداری خود را به جنبش اکسپرسیونیسم به اثبات رساند. برج آینشتاین از معروف ترین پروژه های اجرا شده این جنبش بود که بین سالهای ۱۹۲۰و ۱۹۲۱ (تخریب شده) ساخته شد . این ساختمان هر چند که به روش سازه آجری به اجرا درآمد، اما به لحاظ فرم ساختمانی بتن آرمه به نظر می رسید. بتن فقط به صورت لایه ای نازک و عمدتاً برای ایجاد لبه های گرد و نرم بر روی نمای بیرونی برج به کار رفته بود . آن چه که منزلزون در طرح اوّلیه بنا مدّ نظر داشت این بود که ساختمان برج، باریک تر از وضع موجود آن طراحی شود ولی بنا به ملاحظات عملکردی ساختمان، طرح با تجدید نظر کامل به صورت عریض ترطراحی شد .

برج اینشتاین- مندلسون

معماری اکسپرسیونیسم- گوثه آنوم- رودلف اشتاینر

مقارن با برج آینشتاین، ساختمان گوته آنوم (Goetheanum) در دورناخ (Dornach) سوئیس توسط رودلف اشتاینر (Rudolf Steiner) طراحی و ساخته شد . او به معماری به عنوان وسیله ای برای بیان قوانین موزون طبیعت در فضا می نگریست و در صدد بازآفرینی فرم‌هایی بود که در دنیای واقعی می توان یافت .

فرم ساختمان سیالیت خاصی دارد و نور در فضای داخلی آن به وجه بسیار موثری تقدیس شده است. فرم پیچیده ی نمای بتنی ساختمان امکان بازی شگفت انگیز نور و سایه را پدید آورده است. عناصر و مفاهیم زیبایی شناسانه درون بنا را می توان متاثر از اندیشه های گوته و معماری گوتیک دانست.

گوثه آنوم- رودلف اشتاینر

طرح های فردریک کیسلر (Frederick Kiesler)در بین معماران اکسپرسیونیسم جایگاهی خاص دارند. یکی از مهم ترین طرح های او خانه بی انتها (Endless House) است .

کلیّت حجم خانه سیالیت خاصی را القا می کرد و به دو بخش تقسیم می شد که به وسیله یک سکو با هم در ارتباط بودند. حجم خانه از حلقه های متقاطع سفید رنگی که با راه های عریض به هم اتصال داشتند و دایره وار به طرف بالا و پایین در امتداد هم قرار گرفته بودند، تشکیل می شد.

معماری اکسپرسیونیسم خانه بی انتها- فردریش کسلر

خانه بی انتها- فردریش کسلر

معماری اکسپرسیونیسم -ترمینال TWA. اروسارینن

از معماران مهمّی که توانستند بعد از جنگ جهانی دوّم کارهای ارزنده ای از خود به یادگار بگذارند می توان به ارو سارینن (Eero Saarinen) یورن اوتزن (Jorn Utzon) و سانتیاگو کالاتراوا (Santiago Calatrava) اشاره نمود. ساختمان ترمینال خطوط هوایی شرکت تی. دبلیو. ای. (TWA) در فرودگاه بین المللی جان اف. کندی (نیویورک) که بین سال های ۱۹۵۶ و ۱۹۶۲ ساخته شد یکی از کارهای موفق ارو سارینن است. حجم تندیس گون فرودگاه یادآور پرنده ای پرگشوده برای پرواز است. از طرفی نیز فرم ساختمان متناسب با عملکردهای آن طراحی شده است. فرم دیوار های ورودی ساختمان فرودگاه به شکل مقعّر است و این خود مراجعین پیاده را به محل در ورودی راهنمایی می کند. در داخل ساختمان مراجعین با بالارفتن از چند پله وارد سالن بزرگ انتظار می شوند که از همه طرف می توانند فعالیت های در حال انجام بر روی باندهای پرواز را ببینند.

ترمینال TWA. اروسارینن

معماری اکسپرسیونیسم – آپرای سیدنی- یرن اتزن

طرح ساختمان اپرا در سیدنی (Sydney) استرالیا یکی از کارهای ماندگار یورن اوتزن است که بین سالهای ۱۹۵۶ و ۱۹۷۳ طراحی و ساخته شد. این طرح از بسیاری جهات با ارزش و قابل بررسی است. پوشش های قطاعی سفید رنگ سقف اپرا در واقع قطعاتی از یک کره هستند که به برخی از دلایل در این فرم جای گرفته اند: از آنجا که شعاع تمامی پوشش های قطاعی مذکور یکی است و یا به عبارت دیگر فاصله تمام سطح پوسته ها از یک مرکز مجازی مساوی است، لذا می توان تمامی قطعات را به صورت پیش ساخته تهیه نمود و دیگر نیازی به قالب بندی بسیار گرانقیمت در محل اجرا نیست. در قسمت داخل، فضایی که به صورتی شکل پذیر طرّاحی شده است با سقف های آکوستیک ساخته شده از تخته چند لایی و بازی نور و حرکت ملهم از معماری گوتیک همراه است.

آپرای سیدنی- یرن اتزن

معماری اکسپرسیونیسم – طرح ایستگاه قطار سریع السّیر

بعد از آنتونی گائودی هیچ معمار اسپانیایی به اندازه سانتیاگو کالاتراوا معماری را به هنر و مهندسی نزدیک نساخته است. او معماری با دیدگاههای مهندسی است که به دنبال خلق الفبای جدیدی از فرم و حرکت و پویایی در معماری است. از مهم ترین پروژه های او می توان به طرح ایستگاه قطار سریع السّیر موسوم به تِ.ژِ.وِ (TGV:Train a grande vitesse) لیون – ساتولاس/ (Lyon –Satolas) (1989-94) در فرانسه و برج ترنینگ تورسو (Turning Torso) (2004-1999) در سوئد اشاره نمود . طرح ایستگاه تِ.ژِ.وِ (TGV ). طرح این ایستگاه نوعی پرنده یا ماهی را در ذهن مجسم می سازد. این ساختمان به منظور اتصال شبکه قطار سریع‌السیر به فرودگاه لیون در ساتولا طراح شد و یادآور زبان معماری تندیس گون کالاتراوا است. تالار اصلی ایستگاه دارای سقفی با وزن ۱۳۰۰ تن در ابعاد ۱۰۰×۱۲۰ متر و ارتفاع ۴۰ متر و دهانه ۵۳ متری است

ساختمان آن شامل شش خط راه آهن و دو محوطه بتنی مخصوص قطارهای سریع السیر و بدون توقف است.

طرح ایستگاه قطار سریع السّیر

معماری اکسپرسیونیسم – برج ترنینگ

کالاتراوا در طرح برج ترنینگ تورسو مطالعات و یافته های خود در مورد علم ایستایی و مجسمه سازی را به معرض آزمایش گذاشته است.ساختار اصلی این برج مارپیچی به ارتفاع ۱۹۰ متر از ۹ مکعّب که هر کدام از ۵ طبقه تشکیل شده شکل گرفته است.مکعّب ها با یک هسته قائم مرکزی به هم ارتباط دارند و فضای بینابین مکعّب ها به عنوان فضای فنی برای حفاظت از نمای ساختمان استفاده می شوند.