معماری اكو-تك - پلان معماری

سبک معماری اکو-تک

معماری اکو-تک (Ecology – Technology ) (29) را می توان پاسخی معمارانه به بحران‌های زیست محیطی و جنبش های سبز جهان قلمداد نمود، که از اهداف اصلی آن می توان به تامین نیازهای اساسی، بهبود وارتقاء سطح زندگی همگانی، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها، و آینده امن تر و سعادتمندتر اشاره نمود.

تا امروز، تلاش معماران و مهندسان در جهت کاهش وابستگی انسان به سیستم های مکانیکی نتایج مطلوبی داشته و به ابداع واجرای روش هایی جدید در بهبود شرایط زیستی انسان ازطریق استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر منجر شده است. ولی معماری اکو-تک دو هدف «تکنولوژی و اهداف انسانی» راکنار هم آورده و به ایجاد رابطه های انسانی اعتبار معنوی بخشیده است. پس معماری اکو-تک می تواند کلیدی برای پاسخگویی به این سوال باشد که چگونه معماری می تواند از زندگی سالم و مفید حمایت کند؟ می توان گفت «ساختمان سبز» به غیر از برآوردن نیازهای جسمی انسان، نیازهای روحی او را نیز مرتفع می سازد ودر واقع نظام هایی هستند که توسعه پایدار را درسطح جامعه براساس سلامت بشر، بهره وری و رفاه بیان می کنند.

کِن یینگ (Ken Yeang) سال ها است که به طور جدّی به ساختمان های اقلیمی می اندیشد. ماحصل تلاش های او هشت عنوان کتاب در مبانی ساختمان های اقلیمی است. عمده گرایش طراحی یینگ، طراحی آسمانخراش های سبز است. او با تحلیل و بررسی عناصراقلیمی و جایگاه آن در طراحی آسمانخراش، نوع جدیدی از طراحی ساختمان های بلند مرتبه را پیشنهاد می کند که با عناصر وعوامل محیطی مناطق گرمسیری همخوانی دارد. ازنظر یینگ طراحی پایدار همان طراحی اکولوژیک است. در واقع طراحی پایدار برای او نوعی از طراحی قلمداد می شود که در طول چرخه حیات خویش با سیستم های اکولوژیکی کره زمین، هماهنگی کامل داشته باشد. از طرفی برای یینگ معماری پایدار راه حلی است که می توان به تبع آن فضاهای قابل زیست طبیعی ساخت. به زعم او، آسمانخراش ها همچون اتومبیل ها، در عصر حاضر از ملزومات زندگی هستند و همان گونه که نمی توان شهری بدون ماشین را در نظر مجسم نمود، توسعه شهرها هم به ساخت آسمانخراش نیازمند است.

مناره مزینیاگا (Menara Mesiniaga) یکی از مهم ترین کارهای اجرا شده کن یینگ است. این برج در کوآلالامپور مالزی بین سال های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۲ ساخته شد. ایده حیاط های آسمانی در اصل تلفیق فضای سبز با معماری آسمانخراش است. طبقه همکف که بستری سبز و پوشیده ازگیاهان است، دو طبقه دایره ای شکل برای دفاتر، که هرکدام از یک باغچه بر روی بالکن برخوردار هستند،‌ و یک تاج بر روی برج با سقفی خورشیدی، که استخری زیر قوس آن قرار دارد. مهم ترین ابزاری که یینگ به منظورصرفه جویی در مصرف انرژی از آن استفاده می کند دو حیاط معلق سبزاست که به دور ساختمان پیچیده و بالا می روند و باعث ایجاد سایه و تضاد بصری بین سطوح فلزی و آلومینیومی می شوند. دومین ابزار قابی از بتن مسلح است که از صفحات خورشیدی و دیواره های جداکننده ساخته شده است، و پوششی از ترکیب شیشه وفلز دارد که با پایه ای شیبدار و تاجی فلزی برجستگی می یابد و تصویر معماری «های – تک » اولیه ای که از ساختمان در ذهن بیننده شکل گرفته بود را هر چه طبیعی تر نمایان می سازد.

مناره مزینیاگا- مالزی اثر کن یینگ

نورمن فاستر جزو اولین کسانی است که در گرایش به اندیشه های گروه های سبز مفهوم معماری اکو-تک را در عمل به کار بست.

به نظر او بهترین طرح معماری، طرحی است که بتواند نیازهای اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژی، زیبایی شناختی، و زیست محیطی را با هم برآورد و نتیجه آن باید سنتزی از همه عوامل دخیل در پروژه باشد. ساختمان دفتر مرکزی کومرتس بانک (Commerzbank) با طرح نورمن فاستر، جزو اولین برج های اداری جهان است که با تاکید بر ویژگی های بوم شناختی طراحی شده است. در این پروژه، فاستر همچون طرح بانک هنگ کنگ و شانگهای از وُید مرکزی جهت ساماندهی طبقات استفاده کرده است. ارتفاع نهایی برج بااحتساب تاسیسات مکانیکی و آنتن ساختمان به ۳۰۰ متر می رسد.

باغ های آسمان مهم ترین پتانسیل این برج هستند. ۹ باغ و هر کدام به ارتفاع ۱۴ متر در درون برج طراحی شده اند.این باغات، که نقش مهمی در تهویه طبیعی برج ایفاء می نمایند، دور تا دور لبه ساختمان به طور مارپیچ بالا می روند و متناسب با جهت آنها گیاهان خاصی کاشته اند؛ مثلاً باغ‌های رو به جنوب دارای گیاهان مدیترانه ای،‌ باغ های غربی دارای گیاهان آمریکای شمالی‌، وباغ های شرقی ازگیاهان آسیایی بهره مند هستند. این باغ ها از بیرون مقیاس ساختمان را می شکنند وچشم اندازهایی را به دست می دهند که در تمام عرض ساختمان نفوذ می کنند. این باغها، که به ایجاد مکانی انسانی تر وصمیمی تر برای کار کمک می کنند، مکان های ملاقات هم هستند و فرصتی برای گردهمایی های اجتماعی غیررسمی فراهم می آورند.

دفتر مرکزی بانک کومرتس فرانکفورت آلمان- نورمن فاستر97-1991

دفتر مرکزی بانک کومرتس فرانکفورت آلمان- نورمن فاستر۹۷-۱۹۹۱

ساختمان اداره مرکزی شرکت بیمه سوئیس ره (Swiss Re) در لندن و به طراحی نورمن فاستر بین سال های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۴ ساخته شد. سایت قرارگیری برج در محل ساختمان پیشین بازار بورس بالتیک قرارگرفته است و شامل ۴۱ طبقه و ۷۶۴۰۰ مترمربع زیربنا مشتمل بر بخش اداری، فضاهای کار و یک مرکز خرید است که دسترسی آن از تالار عمومی ساختمان امکان پذیر می باشد. برج سوئیس رِه اولین برج اکولوژیکی واقع در شهر لندن است که با الهام از اندیشه ریچارد باکمینستر فولر و با مدّنظر قراردادن پیوندی جدید بین طبیعت و محیط کار طراحی شده است.

این برج دارای پلانی شعاعی با محیط دایره ای شکل است. از زاویه نیم رخ، این برج به سمت بالا عریض می شود، دوباره عرض آن کاهش می یابد و در قسمت انتهایی به حداقل می رسد. سازه این برج، دارای بادبندی هایی مورب در دیواره ساختمان است، و بدین طریق فضایی بدون ستون در طبقات به وجود آمده است. با شیشه کاری کامل سطوح خارجی نور روز به طور کامل به داخل ساختمان هدایت می شود. کف هر یک از طبقات با توجه به طبقه پایین دوران یافته است. این کار باعث می شود تا فضای بین شعاع های هر طبقه با یکدیگر ترکیب شوند و باغ مارپیچی شکلی در فضا به وجود آید. این فضاها مقایس بیرونی ساختمان را کوچک تر می کنند و همچون «شُش های» ساختمان، هوای داخلی را تنظیم می نمایند و محیطی مطلوب به وجود می آورند. دریچه های تعبیه شده در طبقات و پوسته ساختمان، نقش هدایت هوای تازه به داخل ساختمان را بر عهده دارند. در روند بازیافت، هوای نامطلوب را می توان در گرمایش ساختمان استفاده کرد یا آن را به بیرون ساختمان هدایت نمود. فُرم مارپیچی شکلی که به وسیله دهلیز سرگشاده طبقات به وجود آمده است با ایجاد اختلاف فشار به جریان طبیعی هوا کمک می کند. این سیستم به قدری‌ کارآمد وموثر است که دربیشتر ایام سال دیگر نیاز به سیستم تهویه مطبوع، مکانیکی نیست. در نتیجه مصرف انرژی این ساختمان در مقایسه با ساختمان های اداری معمولی تا حد قابل توجهی کاهش می یابد.

ساختمان اداره مرکزی شرکت بیمه سوئیس ره (Swiss Re) در لندن -نورمن فاستر

یکی دیگر از معماران مهم اکو-تک ریچارد راجرز است. ساخت بنای دادگاه های مرکزی شهر بوردو (Bordeauxx) در فرانسه و به طراحی ریچارد راجرز در سال ۱۹۹۸ به اتمام رسید. این ساختمان دارای تهویه مطبوع طبیعی درآب وهوای گرم اروپایی است، به طوری که نیاز به چرخش هوای تازه در اتاق های دادگاه بر طراحی و شکل بنا تاثیرگذاشته است. کارکرد آنها طوری است که هوا و نور از پایین و گرمای اندکی از طریق نورگیر وارد می شود. گرمای خورشیدی که از بالای بنا جذب می شود «تاثیرات لایه ای» را افزایش می دهد و تحرک کافی هوا را در ساختمان ایجاد می نماید. قبل از این که هوا وارد اتاق های دادگاه شود از روی یک استخر آب می گذرد و مرطوب و خنک می شود. سالن عمومی این ساختمان که دارای هفت اتاق دادرسی است در سایه قرار دارد ولی کاملاً روشن و نورانی است، از این محل می توان استخر و در پشت آن کلیسای جامع قرون وسطا را مشاهده کرد. هوای سالن از فراز استخر و همچنین از خنکای آب های زیرزمینی که از طریق دستگاه های تهویه به چرخش در می آید تامین می شود. سیستم طبیعی تهویه هوا جزئی از ترکیب بندی معماری است. البته لازم به ذکر است که فضاهای داخلی دادگاه که دارای استخر و فواره های بزرگی هستند وعمدتاً از آنها جهت تعدیل دمای خارج ساختمان استفاده می شود کاملاً مشهود هستند.

همسو با کارهای فاستر و راجرز می توان به طرح های رنتسو پیانو اشاره نمود. آن چه که آثار وی را به معماری اکو-تک پیوند می زند توجه به طبیعت،‌توجه به سایت، مورفولوژی زمین، رابطه انسان با معماری و غیره است که از درون آنها قواعد هر پروژه استخراج می شوند.

دادگاه های مرکزی شهر بوردو (Bordeauxx) در فرانسه – ریچارد راجرز

مرکز فرهنگی ژان – ماری جیبائو (Jean – Marie Tjibaou) در نومه آ (Noumea) پایتخت کالدونیای جدید (New Caledonia) توسط رنتسو پیانو در سال ۱۹۹۱ طراحی واز سال ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۸ ساخته شد. این مجموعه به عنوان سمبل استقلال قوم کاناک (Kanak) با الهام گرفتن از معماری بومی منطقه طراحی شده است. این تصویر از ده سازه کلبه مانند در ابعاد مختلف و به صورت سه گروه به وجود آمده است که هر بخش به مثابه یک دهکده بومی و مستقل است. سازماندهی پلان این بخش ها و فضاهای مدور آنها نیز معماری دهکده های اقوام کاناک را تداعی می کند. کلبه مانند و مصالح به کار رفته درآنها نیز از این فرهنگ الهام گرفته شده است. دهکده های مجموعه جیبائو به نمایش ها و رقص های محلی، فضاهای نمایشگاهی و دفاتر اختصاص دارند.

بخش های مختلف این مجموعه طوری طراحی شده اند تا بادهایی که تقریباً همیشه در یک جهت می وزند را دریافت کنند، و پیوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود.

مرکز فرهنگی ژان ماری جیبائو- رنزو پیانو

یکی از مهم ترین پروژه های نیکولاس گریمشو (Nicholas Grimshaw) که به سال ۱۹۹۶ طراحی و در سال ۲۰۰۱ مورد بهره برداری قرارگرفت، پروژه ایدِن (Eden) در جنوب شرق انگلستان و در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار است. این مجموعه به طور منحصر به فردی رابطه زنده و پویا بین گیاهان وفرهنگ های ملل مختلف و از طرفی جایگاه گیاه در تفکر ملل را به نمایش می‌گذارد. حتی فُرم های پوشش گلخانه ها ازروی فُرم های طبیعی وبر اساس هندسه ارگانیک طراحی شده اند.