سلسله ساسانیان
آخرین حکومت پیش از اسلام ایرانی است است.
اولین پایتخت: استخر در شیراز
بنای غالب: کاخ سازی…..آتشگاه ها و معابد
دست آورد: گسترش شهرها و ارتباطات جاده ای
(وجود کاروانسراها و پل ها) به اوج رسید
بنیان گذار: اردشیر
معماری ساسانیان
بر خلاف هخامنشیان که سرزمین های شمالی را الگوی خود قرار دادند، معماری دوره ساسانیان به سنت های ملی ارتباط داشته و در واقع ادامه معماری پارتی است. این معماری بر پایه معماری بومی و نواحی خشک مرکز و شرقی بنیان گذاری شد.
۱-قلعه دختر فیروزآباد از نظر فنی شاهکار بوده است.
۲ -کاخ فیروزآباد الهام از باغ و کاخ پاسارگاد
۳ -تخت نشین (طریان)
۴ -طاق کسری
۵ -مجموعه شاپور: ۱- کاخ بزرگ شاپور ۲- معبد آناهیتای بیشاپور
۶ -کاخ سروستان شبیه فیروزآباد – پاد جفت سازی
۷ -قصر شیرین روی صفه، پلکان دو طرفه، کاخ دامغان
۸ –تخت سلیمان
۹ -تاق بستان معماری صخره ای
نکته: بزرگترین بنای سنگ لاشه ای: کاخ فیروزآباد دارای نقشه با تقارن محوری دقیق و درون گدایی و حیاط مرکزی است.